40:
190:
433:
Mouri tu,̄ mouri ora: water for wisdom and life: Ngāti Rangi, the
Tongariro Power Scheme and the Resource Management Act 1991 : reconciling indigenous spiritual wellbeing, corporate profit, and the national
148:(Māori traditions). The iwi received funding from the Government’s Jobs for Nature programme in 2021 to tackle invasive plant and animal pests. The programme would be delivered by the iwi's company Ruapehu WorX.
241:
266:
1140:
122:
472:
551:
1361:
750:
1155:
318:
398:"Bridging Māori indigenous knowledge and western geosciences to reduce social vulnerability in active volcanic regions"
441:
1278:
1145:
1160:
1135:
367:
626:
1390:
1385:
1150:
958:
465:
397:
342:
893:
860:
755:
611:
291:
1315:
1445:
1350:
822:
765:
1422:
1290:
512:
1180:
1077:
140:
Ngāti Rangi have been a partner in the conservation programme Kiwi
Forever hosting students on their
1258:
458:
396:
Pardo, Natalia; Wilson, Hildalene; Procter, Jonathan N; Lattughi, Erica; Black, Taiarahia (2015).
1047:
985:
760:
680:
1544:
1175:
1165:
708:
653:
584:
489:
110:
and
Aorangi waterways, and south to the Haumakariri Stream. Ngāti Rangi trace their ancestry to
134:
133:
in 2010 to manage and restore water flows in rivers from which water had been diverted for the
130:
1102:
928:
980:
770:
1192:
1112:
1085:
968:
670:
643:
8:
1095:
933:
723:
594:
436:. Whanganui: Te Atawhai o Te Ao, Independent Māori Institute for Environment and Health.
1432:
1371:
1170:
810:
121:
In 2015 Ngāti Rangi entered into negotiations with the Crown to settle claims under the
1496:
1228:
1202:
1062:
898:
865:
1130:
997:
973:
832:
805:
728:
599:
1508:
1502:
903:
718:
606:
571:
561:
437:
419:
1339:
1218:
1213:
963:
870:
665:
1411:
1406:
409:
1470:
1334:
1242:
1197:
1067:
1057:
948:
943:
908:
875:
817:
798:
695:
648:
145:
1450:
1187:
1052:
827:
745:
713:
675:
589:
517:
107:
95:
1305:
1268:
1035:
1020:
923:
793:
80:
1253:
852:
788:
703:
685:
579:
1491:
1090:
1025:
532:
414:
1538:
1107:
885:
423:
103:
1416:
1401:
1355:
1263:
1247:
1236:
1030:
990:
953:
938:
735:
544:
507:
502:
1525:
1521:
616:
522:
213:
102:. The iwi's area of interest extends north from the Paretetaitonga peak of
99:
54:
1440:
1395:
1379:
1344:
1323:
1300:
1283:
1273:
1207:
1015:
740:
481:
125:. A deed of settlement was signed in 2018 followed by the passing of the
114:. They believe they were in New Zealand before the first migrations from
1329:
1122:
1007:
837:
556:
31:
638:
497:
450:
1042:
660:
631:
539:
527:
1462:
191:"Ngati Rangi: Whiro's family at Murimotu, North Island, New Zealand"
918:
621:
111:
1475:
913:
842:
115:
91:
87:
86:(tribe) of New Zealand. Contemporary settlement is mainly around
780:
39:
141:
395:
127:
Ngāti Rangi Claims
Settlement Bill - Rukutia Te Mana
106:, west to the Pukupuku Stream, east to the meeting of the
83:
64:
27:
242:"NGATI RANGI: Pioneers in Protecting Maori Land Claims"
343:"Kiwi Forever conservation and cultural programme"
319:"Ngāti Rangi settlement bill passes final reading"
1536:
129:in 2019. They also commenced negotiations with
466:
292:"Ngāti Rangi signs settlement with the Crown"
1520:‡ Tribes that are located in both the
368:"Tackling Tongariro's biodiversity threats"
473:
459:
211:
38:
413:
151:
480:
182:
1141:Ngāti Kahungunu ki Te Whanganui-a-Orotu
316:
144:to learn about the flora and fauna and
1537:
430:
188:
454:
162:Ko Ngā Turi o Murimotu te maunga tapu
1362:Taranaki Whānui ki te Upoko o te Ika
751:Ngāti Porou ki Harataunga ki Mataora
431:Rāwiri, Āneta Hinemihi, ed. (2009).
236:
234:
13:
1156:Ngāti Kahungunu ki Tamakinui a Rua
552:Ngāpuhi / Ngāti Kahu ki Whaingaroa
389:
205:
14:
1556:
231:
317:Kupenga, Talisa (25 July 2019).
402:Journal of Applied Volcanology
360:
335:
310:
284:
259:
1:
1146:Ngāti Kahungunu ki Heretaunga
195:Journal of Polynesian Society
176:
1161:Ngāti Kahungunu ki Wairarapa
1136:Ngāti Kahungunu ki Te Wairoa
7:
10:
1561:
1386:Te Atiawa o Te Waka-a-Māui
1351:Te Atiawa ki Whakarongotai
1151:Ngāti Kahungunu ki Tamatea
1518:
1484:
1461:
1431:
1370:
1314:
1279:Te Āti Haunui-a-Pāpārangi
1227:
1121:
1076:
1006:
884:
851:
779:
694:
570:
488:
415:10.1186/s13617-014-0019-1
60:
49:
37:
26:
21:
246:www.culturalsurvival.org
16:Māori iwi in New Zealand
1291:Te Korowai o Wainuiārua
513:Ngāti Kahu ki Whangaroa
189:Batley, R.A.L. (1973).
756:Ngāti Pūkenga ki Waiau
612:Ngāti Whātua o Kaipara
271:New Zealand Government
152:Pepeha (tribal saying)
135:Tongariro Power Scheme
65:https://ngatirangi.com
1391:Ngāti Apa ki te Rā Tō
959:Ngāti Kea Ngāti Tuarā
823:Ngāti Korokī Kahukura
766:Ngāti Rāhiri Tumutumu
172:Ko Ngāti Rangi te iwi
1181:Ngāti Te Whatuiāpiti
1176:Maungaharuru Tangitū
1166:Ngāti Rongomaiwahine
654:Ngāti Te Ata Waiohua
482:List of iwi and hapū
157:Ko Ruapehu te maunga
1103:Te Aitanga-a-Māhaki
1096:Te Aitanga-a-Hauiti
929:Ngāti Rangiteaorere
627:Ngāti Whātua Ōrākei
167:Ko Whangaehu te awa
1423:Ngāti Tūmatakōkiri
1316:Te Moana o Raukawa
1203:Heretaunga Tamatea
1048:Te Whānau-ā-Apanui
986:Ngāti Tūrangitukua
771:Ngāti Tara Tokanui
761:Ngāi Tai ki Tāmaki
681:Ngāi Tai ki Tāmaki
374:. 15 November 2021
123:Treaty of Waitangi
1532:
1531:
1086:Ngāriki Kaiputahi
969:Ngāti Rangiwewehi
671:Te Kawerau ā Maki
644:Te Ākitai Waiohua
70:
69:
1552:
1171:Ngāti Rakaipaaka
981:Ngāti Tūwharetoa
811:Ngāti Paretekawa
475:
468:
461:
452:
451:
447:
427:
417:
384:
383:
381:
379:
364:
358:
357:
355:
354:
339:
333:
332:
330:
329:
323:Te Ao Māori News
314:
308:
307:
305:
303:
288:
282:
281:
279:
278:
263:
257:
256:
254:
253:
238:
229:
228:
226:
224:
212:Te Puni Kōkiri.
209:
203:
202:
186:
94:, and the Upper
77:Ngāti Rangituhia
42:
19:
18:
1560:
1559:
1555:
1554:
1553:
1551:
1550:
1549:
1535:
1534:
1533:
1528:
1514:
1480:
1457:
1427:
1366:
1310:
1223:
1193:Ngāti Pāhauwera
1131:Ngāti Kahungunu
1117:
1113:Ngāi Tāmanuhiri
1072:
1002:
998:Ngāti Whakahemo
974:Ngāti Rangitihi
880:
847:
833:Ngāti Hinerangi
806:Ngāti Maniapoto
775:
746:Te Patukirikiri
729:Ngāti Whanaunga
690:
676:Te Patukirikiri
600:Ngāti Whanaunga
566:
484:
479:
444:
392:
390:Further reading
387:
377:
375:
372:beehive.govt.nz
366:
365:
361:
352:
350:
349:. 20 April 2018
347:www.doc.govt.nz
341:
340:
336:
327:
325:
315:
311:
301:
299:
298:. 10 March 2018
296:beehive.govt.nz
290:
289:
285:
276:
274:
265:
264:
260:
251:
249:
240:
239:
232:
222:
220:
218:Te Kāhui Māngai
210:
206:
187:
183:
179:
154:
98:in the central
96:Whanganui River
45:
17:
12:
11:
5:
1558:
1548:
1547:
1530:
1529:
1519:
1516:
1515:
1513:
1512:
1506:
1500:
1494:
1488:
1486:
1482:
1481:
1479:
1478:
1473:
1467:
1465:
1459:
1458:
1456:
1455:
1454:
1453:
1448:
1437:
1435:
1429:
1428:
1426:
1425:
1420:
1414:
1409:
1404:
1399:
1393:
1388:
1383:
1376:
1374:
1368:
1367:
1365:
1364:
1359:
1353:
1348:
1342:
1340:Ngāti Kauwhata
1337:
1332:
1327:
1320:
1318:
1312:
1311:
1309:
1308:
1303:
1298:
1293:
1288:
1287:
1286:
1276:
1271:
1266:
1261:
1256:
1251:
1245:
1240:
1233:
1231:
1225:
1224:
1222:
1221:
1219:Ngāi Te Ohuake
1216:
1214:Ngāti Ranginui
1211:
1205:
1200:
1195:
1190:
1185:
1184:
1183:
1178:
1173:
1168:
1163:
1158:
1153:
1148:
1143:
1138:
1127:
1125:
1119:
1118:
1116:
1115:
1110:
1105:
1100:
1099:
1098:
1088:
1082:
1080:
1078:Te Tai Rāwhiti
1074:
1073:
1071:
1070:
1065:
1060:
1055:
1050:
1045:
1040:
1039:
1038:
1028:
1023:
1018:
1012:
1010:
1004:
1003:
1001:
1000:
995:
994:
993:
988:
978:
977:
976:
971:
966:
964:Ngāti Rongomai
961:
956:
951:
946:
941:
936:
934:Ngāti Tarāwhai
931:
926:
916:
911:
906:
901:
896:
890:
888:
882:
881:
879:
878:
873:
871:Ngāti Ranginui
868:
863:
857:
855:
853:Tauranga Moana
849:
848:
846:
845:
840:
835:
830:
825:
820:
815:
814:
813:
803:
802:
801:
796:
789:Waikato Tainui
785:
783:
777:
776:
774:
773:
768:
763:
758:
753:
748:
743:
738:
733:
732:
731:
726:
724:Ngāti Tamaterā
721:
716:
711:
700:
698:
692:
691:
689:
688:
686:Waikato Tainui
683:
678:
673:
668:
666:Ngāti Manuhiri
663:
658:
657:
656:
651:
646:
636:
635:
634:
629:
624:
619:
614:
604:
603:
602:
597:
595:Ngāti Tamaterā
592:
587:
576:
574:
568:
567:
565:
564:
559:
554:
549:
548:
547:
537:
536:
535:
530:
525:
520:
515:
510:
505:
494:
492:
490:Te Tai Tokerau
486:
485:
478:
477:
470:
463:
455:
449:
448:
442:
428:
391:
388:
386:
385:
359:
334:
309:
283:
258:
230:
204:
180:
178:
175:
153:
150:
131:Genesis Energy
68:
67:
62:
58:
57:
51:
47:
46:
43:
35:
34:
24:
23:
15:
9:
6:
4:
3:
2:
1557:
1546:
1543:
1542:
1540:
1527:
1523:
1517:
1510:
1507:
1504:
1501:
1498:
1497:Ngāti Ākarana
1495:
1493:
1490:
1489:
1487:
1483:
1477:
1474:
1472:
1471:Ngāti Mutunga
1469:
1468:
1466:
1464:
1460:
1452:
1449:
1447:
1444:
1443:
1442:
1439:
1438:
1436:
1434:
1430:
1424:
1421:
1418:
1415:
1413:
1410:
1408:
1405:
1403:
1400:
1397:
1394:
1392:
1389:
1387:
1384:
1381:
1378:
1377:
1375:
1373:
1369:
1363:
1360:
1357:
1354:
1352:
1349:
1346:
1343:
1341:
1338:
1336:
1335:Ngāti Raukawa
1333:
1331:
1328:
1325:
1322:
1321:
1319:
1317:
1313:
1307:
1304:
1302:
1299:
1297:
1294:
1292:
1289:
1285:
1282:
1281:
1280:
1277:
1275:
1272:
1270:
1267:
1265:
1262:
1260:
1257:
1255:
1252:
1249:
1246:
1244:
1243:Ngāti Mutunga
1241:
1238:
1235:
1234:
1232:
1230:
1226:
1220:
1217:
1215:
1212:
1209:
1206:
1204:
1201:
1199:
1198:Ngāti Hineuru
1196:
1194:
1191:
1189:
1186:
1182:
1179:
1177:
1174:
1172:
1169:
1167:
1164:
1162:
1159:
1157:
1154:
1152:
1149:
1147:
1144:
1142:
1139:
1137:
1134:
1133:
1132:
1129:
1128:
1126:
1124:
1120:
1114:
1111:
1109:
1108:Rongowhakaata
1106:
1104:
1101:
1097:
1094:
1093:
1092:
1089:
1087:
1084:
1083:
1081:
1079:
1075:
1069:
1068:Ngāi Te Rangi
1066:
1064:
1063:Ngāti Pūkenga
1061:
1059:
1058:Ngāti Ruapani
1056:
1054:
1051:
1049:
1046:
1044:
1041:
1037:
1034:
1033:
1032:
1029:
1027:
1024:
1022:
1019:
1017:
1014:
1013:
1011:
1009:
1005:
999:
996:
992:
989:
987:
984:
983:
982:
979:
975:
972:
970:
967:
965:
962:
960:
957:
955:
952:
950:
949:Ngāti Whakaue
947:
945:
944:Uenuku-Kōpako
942:
940:
937:
935:
932:
930:
927:
925:
922:
921:
920:
917:
915:
912:
910:
909:Ngāti Huarere
907:
905:
902:
900:
899:Ngāti Pūkenga
897:
895:
894:Waitaha-a-Hei
892:
891:
889:
887:
883:
877:
876:Ngāi Te Rangi
874:
872:
869:
867:
866:Ngāti Pūkenga
864:
862:
861:Waitaha-a-Hei
859:
858:
856:
854:
850:
844:
841:
839:
836:
834:
831:
829:
826:
824:
821:
819:
818:Ngāti Raukawa
816:
812:
809:
808:
807:
804:
800:
799:Ngāti Te Wehi
797:
795:
792:
791:
790:
787:
786:
784:
782:
778:
772:
769:
767:
764:
762:
759:
757:
754:
752:
749:
747:
744:
742:
739:
737:
734:
730:
727:
725:
722:
720:
717:
715:
712:
710:
707:
706:
705:
702:
701:
699:
697:
693:
687:
684:
682:
679:
677:
674:
672:
669:
667:
664:
662:
659:
655:
652:
650:
649:Ngāti Tamaoho
647:
645:
642:
641:
640:
637:
633:
630:
628:
625:
623:
620:
618:
615:
613:
610:
609:
608:
605:
601:
598:
596:
593:
591:
588:
586:
583:
582:
581:
578:
577:
575:
573:
569:
563:
560:
558:
555:
553:
550:
546:
543:
542:
541:
538:
534:
531:
529:
526:
524:
521:
519:
516:
514:
511:
509:
506:
504:
501:
500:
499:
496:
495:
493:
491:
487:
483:
476:
471:
469:
464:
462:
457:
456:
453:
445:
443:9780473146344
439:
435:
429:
425:
421:
416:
411:
407:
403:
399:
394:
393:
373:
369:
363:
348:
344:
338:
324:
320:
313:
297:
293:
287:
272:
268:
267:"Ngāti Rangi"
262:
247:
243:
237:
235:
219:
215:
214:"Ngāti Rangi"
208:
201:(4): 343–354.
200:
196:
192:
185:
181:
174:
173:
169:
168:
164:
163:
159:
158:
149:
147:
146:tikanga Māori
143:
138:
136:
132:
128:
124:
119:
117:
113:
109:
105:
104:Mount Ruapehu
101:
97:
93:
89:
85:
82:
78:
74:
66:
63:
59:
56:
52:
50:Rohe (region)
48:
41:
36:
33:
29:
25:
20:
1526:South Island
1509:Ngāti Rānana
1505:(Wellington)
1503:Ngāti Pōneke
1306:Ngāti Hauiti
1295:
1269:Ngāti Ruanui
1036:Te Ūpokorehe
1021:Ngāti Manawa
924:Ngāti Pikiao
904:Ngāti Mākino
794:Ngāti Mahuta
719:Ngāti Rongoū
617:Te Uri-o-Hau
607:Ngāti Whātua
562:Ngāti Whātua
432:
405:
401:
376:. Retrieved
371:
362:
351:. Retrieved
346:
337:
326:. Retrieved
322:
312:
300:. Retrieved
295:
286:
275:. Retrieved
270:
261:
250:. Retrieved
248:. 2017-06-02
245:
221:. Retrieved
217:
207:
198:
194:
184:
171:
170:
166:
165:
161:
160:
156:
155:
139:
126:
120:
100:North Island
76:
72:
71:
55:North Island
1545:Ngāti Rangi
1492:Urban Māori
1412:Ngāti Kōata
1407:Ngāti Rārua
1296:Ngāti Rangi
1091:Ngāti Porou
1026:Ngāti Whare
533:Ngāi Takoto
378:15 November
302:15 November
73:Ngāti Rangi
30:(tribe) in
22:Ngāti Rangi
1499:(Auckland)
1451:Kāti Māmoe
1433:Waipounamu
1417:Ngāti Tama
1402:Ngāti Kuia
1372:Te Tau Ihu
1356:Te Āti Awa
1264:Ngāruahine
1259:Ngāti Maru
1248:Te Āti Awa
1237:Ngāti Tama
1053:Ngāi Tūhoe
1031:Whakatōhea
991:Ngāti Hotu
954:Ngāti Tahu
939:Tūhourangi
886:Arawa Waka
828:Ngāti Hauā
736:Ngāti Hako
714:Ngāti Pāoa
709:Ngāti Maru
639:Te Waiohua
590:Ngāti Pāoa
585:Ngāti Maru
545:Ngāti Hine
518:Ngāti Kurī
508:Ngāti Kahu
503:Te Aupōuri
498:Muriwhenua
353:2023-11-15
328:2023-11-25
277:2023-11-25
252:2023-11-14
177:References
44:Mt Ruapehu
1441:Ngāi Tahu
1396:Rangitāne
1380:Ngāti Toa
1345:Ngāti Toa
1324:Rangitāne
1301:Ngāti Apa
1284:Ngāti Hau
1274:Ngā Rauru
1208:Rangitāne
1188:Te Wairoa
1016:Ngāti Awa
741:Ngāti Hei
704:Marutūāhu
580:Marutūāhu
528:Te Rarawa
424:2191-5040
108:Moawhango
1539:Category
1511:(London)
1330:Muaūpoko
1254:Taranaki
1123:Tākitimu
1008:Mātaatua
919:Te Arawa
838:Pouākani
622:Te Roroa
557:Ngātiwai
434:interest
223:2 August
112:Paerangi
53:Central
32:Māoridom
1476:Moriori
1446:Waitaha
1229:Hauāuru
1043:Ngāitai
914:Tapuika
843:Rereahu
696:Hauraki
661:Ngā Oho
632:Te Taoū
540:Ngāpuhi
523:Te Pātū
116:Hawaiki
92:Ohakune
88:Waiouru
61:Website
1463:Rēkohu
781:Tainui
572:Tāmaki
440:
422:
273:. 2018
1522:North
1485:Other
408:(1).
142:marae
81:Māori
79:is a
1524:and
438:ISBN
420:ISSN
380:2023
304:2023
225:2021
410:doi
84:iwi
75:or
28:Iwi
1541::
418:.
404:.
400:.
370:.
345:.
321:.
294:.
269:.
244:.
233:^
216:.
199:82
197:.
193:.
137:.
118:.
90:,
1419:‡
1398:‡
1382:‡
1358:‡
1347:‡
1326:‡
1250:‡
1239:‡
1210:‡
474:e
467:t
460:v
446:.
426:.
412::
406:4
382:.
356:.
331:.
306:.
280:.
255:.
227:.
Text is available under the Creative Commons Attribution-ShareAlike License. Additional terms may apply.